همدان، شهری باستانی در غرب ایران، با ارتفاع ۱۷۴۱ متر از سطح دریا و در دامنه کوه الوند واقع شده است. این شهر که از قدیمی‌ترین شهرهای جهان محسوب می‌شود، در سال ۱۳۸۵ به عنوان “پایتخت تاریخ و تمدن ایران” معرفی شد. همدان پایتخت نخستین شاهنشاهی ایران، مادها بوده و در طول تاریخ از نخستین سرزمین‌های مهم تاریخی ایران بوده است.
فهرست محتوا
این شهر به دلیل دارا بودن آثار باستانی و مراکز دیدنی، از جاذبه‌های فرهنگی و گردشگری کشور محسوب می‌شود. همچنین با وجود دانشگاه‌های برجسته، به عنوان یکی از مراکز دانشگاهی کشور شناخته می‌شود. در طرح شهرسازی مدرن، ترافیک در مرکز شهر به دلیل تراکم جمعیت بسیار زیاد است و همه این ها دلیل است برای این که به این شهر زیبا و تاریخی سفر کرده و از زیبایی های آن بهره ببریم.
در زیر به معرفی چند تا از جاذبه های همدان می پردازیم:
غار علیصدر
غار علیصدر یکی از جاذبه‌های طبیعی بسیار شگفت‌انگیز و زیبای ایران است که به عنوان یکی از بزرگترین غارهای آبی جهان شناخته می‌شود. این غار یکی از معدود غارهایی است که می‌توان با قایق پدالی در آن سفر کرد و لذت برد. این مسیر قایق‌رانی طولانی‌ترین مسیر موجود در غارهای آبی است.
اصلی‌ترین ویژگی‌های غار علیصدر شامل موارد زیر است:
تاریخچه: غار علیصدر قدمتی بسیار قدیمی دارد و به دوران ژوراسیک، حدود ۱۳۶ تا ۱۹۰ میلیون سال پیش بازمی‌گردد.
جاذبه طبیعی: این غار به عنوان یکی از جاذبه‌های طبیعی برجسته ایران و جهان شناخته می‌شود، زیرا دارای گذرگاه‌های آبی، دریاچه‌های زیبا و زمین‌های باریک و پرپیچ‌وخمی است که باعث شگفتی هر بازدیدکننده ای می شود.
تشکیل طبیعی: غار علیصدر به‌طور کاملاً طبیعی شکل گرفته است و هیچ دخالت انسانی در ساخت آن نداشته است. تشکیل این غار از ترکیب آب باران با گاز دی‌اکسید کربن هوا و واکنش شیمیایی در زمین‌های آهکی رخ داده است.
هوای داخل غار پاک و بدون گاز سمی است، و آب دریاچه آن بی‌رنگ است. همچنین دمای ثابت غار (بین ۱۲ تا ۱۴ درجه سانتی‌گراد) مانند یک مهلکه طبیعی عمل می‌کند و هوای داخلی غار سبک و بدون حرکت است.
هگمتانه
این محوطه باستانی در قلب بافت قدیمی شهر همدان واقع شده و دارای معماری منظم و شبکه آبرسانی گسترده‌ای است. باستان‌شناسان شهر هگمتانه را به‌عنوان پایتخت اولین امپراتوران و پادشاهان ایرانی ماد شناخته‌اند.
هگمتانه، با قلعه‌های تودرتو شهری با معماری قصری بزرگ و زیبا است که در زمینی به وسعت ۳۵ هکتار ساخته شده است. این مجموعه شامل هفت قلعه متصل به هم است که به نظر می‌رسد در محل مختلف آن واحدهای مسکونی وجود داشته‌اند. هر قلعه دارای کاربری خاصی بوده و آخرین قلعه به عنوان کاخ پادشاه مورد استفاده قرار می‌گرفته است. از معماری و تزیینات زیبای این مجموعه که از توصیفات باستان‌شناسان آمده، می توان به کنده‌کاری‌ها و تزیینات فراوان اشاره کرد.
به علاوه، واحدهای مسکونی داخل این مجموعه نیز با معماری منظم خود، شامل پلان‌های مربعی با واحدهای یکسان و راه‌های عبوری بین آن‌ها، توجه‌های مخصوص خود را جلب می‌کنند. تحقیقات باستان‌شناسی نیز نشان می‌دهد که این مجموعه دارای یک شبکه آبرسانی پیشرفته است که به‌طور منظم و با کیفیت اجرا شده و محیطی راحت و مناسب برای سکونت و زندگی فراهم کرده است.
اگر بخواهیم آثار باستانی این مجموعه را به دسته های مجزا تقسیم بندی کنیم، شامل موارد زیر می شود:
- لوح‌های زرین و نقره‌ای: این لوح‌ها مهم‌ترین منابع تاریخی دوران هخامنشی هستند، با متون و نقش‌هایی که بر روی تخته‌های طلا یا نقره حک شده‌اند، معمولاً درباره شاهان و فرمان‌روایان و موضوعات مذهبی و سیاسی مهم آن دوران می باشند.
- جام‌ها و بشقاب‌ها: این اشیاء هنر و صنایع دستی دوران هخامنشی را نمایان می‌سازند. جام‌ها و بشقاب‌ها با طرح‌های زیبا و نقش‌هایی از موجودات و آدمیان تزئین شده‌اند و نشان‌دهنده ذوق هنری و فرهنگ مردم آن دوران هستند.
- پایه‌های سنگی و کتیبه‌های حک شده: این آثار حکایت‌هایی از رویدادها و فراز و نشیب‌های تاریخی دوران هخامنشی را بر روی سنگ‌ها منعکس می‌کنند، ممکن است نشان‌دهنده ستون‌ها و ساختمان‌هایی باشند یا به صورت مجزا یافت شوند.
و نیز بقیه موارد شامل اشیایی مانند جواهرات، آبزیان‌ها، ابزارهای روزمره، و سایر اشیاء که به دوران هخامنشی تعلق دارند.
موزه هگمتانه با نگهداری این آثار، به عنوان یک مرکز مهم در حفظ و ارائه تاریخ و فرهنگ این منطقه شناخته می‌شود.
کلیساهای هگمتانه در همدان، جایگاه مهمی در تاریخ و فرهنگ ارامنه دارند. کلیسای گریگوری استپانوس، که در زمان جنگ جهانی اول ساخته شده، به افتخار استپان، اولین شهید مسیحی، نامگذاری شده است. کلیسای ارامنه انجیلی نیز در سال ۱۸۸۵ میلادی ساخته شده و بعد از سال‌ها خدمت به جامعه ارامنه، به دلیل مهاجرت آن‌ها تعطیل شده و به موزه تبدیل شده است. این دو کلیسا همچنین با دو ساختمان تاریخی دیگر، خانه کشیش گریگوری و مدرسه نور، جزء جاذبه‌های تاریخی این منطقه محسوب می‌شوند.
روستای ورکانه
روستای ورکانه در استان همدان، در حدود ۲۰ کیلومتری جنوب شرقی همدان، در نزدیکی سد اکباتان قرار دارد. این روستا از شمال شرقی به کوه سردره، از غرب به روستای سیمین، از جنوب غربی به کوه سرخ بلاغ، از شرق به کوه قره داغ و از جنوب و جنوب شرقی به دره بارانی و دره قشلاق محدود می‌شود. فاصله این روستا تا همدان حدود ۲۰ کیلومتر است. برای رسیدن به ورکانه، ابتدا باید به همدان بروید و سپس از جاده همدان به ملایر به سمت فرعی سد اکباتان بروید. پس از عبور از سد و روستاهای یلفان، شمس‌‌آباد و علی‌آباد، به روستای ورکانه می‌رسید. این مسیر زیبا و دارای چشم‌اندازهای فوق‌العاده است که خودش می‌تواند جذابیت گردشگری داشته باشد.
ورکانه یکی از روستاهای مهم و گردشگری همدان است که با توجه به اقلیم کوهستانی و طبیعت زیبای خود، جایگاه ویژه‌ای دارد. این روستا به عنوان یکی از ۶ روستای گردشگری همدان شناخته شده و در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. مردم ورکانه به زبان‌های ترکی، فارسی و کردی سخن می‌گویند. ورکانه با موسیقی محلی و غذاهای خاص خود شهرت یافته است. به طور مثال، ترانه‌های محلی با اشعار باباطاهر عریان و موسیقی عاشیقی، به همراه غذاهایی مانند آبگوشت و انواع کباب، جزء ویژگی‌های این منطقه است.
روستای ورکانهبا رودخانه‌های فصلی و چشمه‌های آبی آن، بهار و تابستان را به شکلی زیبا تزئین می‌کند. این منطقه به واسطه باغ‌های گردو، زردآلو و سیب، جلوه ویژه‌ای به روستا داده و در فصل بهار، کوهستان‌های اطراف که با سرسبزی و زیبایی خاصی پوشیده شده‌اند، جذابیت زیادی دارند.
از جمله جاذبه‌های تاریخی این منطقه می‌توان به مسجد قدیمی، اصطبل اسب و قلعه مهری خانم اشاره کرد. در فصل‌های بهار و تابستان، روستای ورکانه به عشایر میزبانی می‌کند که از جاذبه‌های برگزیده سفر به این منطقه هستند. به‌طور کلی، بهار و تابستان بهترین زمان برای بازدید از این منطقه است، اما پاییز نیز با رنگ‌های خاص خود، جذابیتی خاصی به ورکانه می‌بخشد.
دهکده توریستی گنجنامه
دهکده گنجنامه در شهر همدان واقع شده و از بخش‌های باستانی و گردشگری تشکیل شده است. این مکان با امکانات تفریحی و ورزشی بسیار زیاد، گردشگران را به خود جذب می‌کند. دهکده گنجنامه در سال ۱۳۷۹ در دامنه شمالی کوه‌های الوند به بهره‌برداری رسید و از قوی‌ترین قطب‌های گردشگری ایران و خاورمیانه است. به طور کلی، نیمه اول سال بهترین زمان برای بازدید از اینجاست. در این دهکده امکاناتی از جمله پرش بانجی‌جامپینگ، تله کابین، سنگ‌نوردی، پیست تریال، و سورتمه‌سواری نیز وجود دارد.
دهکده گنجنامه و مناطق اطراف آن دارای جاذبه‌های گردشگری فراوانی هستند، از جمله سنگ‌نبشته‌ها، کتیبه‌های باستانی، آبشار گنجنامه، دشت میشان و دره عباس‌آباد که خلاصه ای از آن ها را در زیر می آوریم:
- سنگ نبشته‌های گنجنامه: این سنگ‌نبشته‌ها روی صخره‌های کوه الوند در فاصله پنج کیلومتری جنوب غرب همدان و در انتهای دره عباس‌آباد حک شده‌اند.
- کتیبه‌های سنگی باستانی: این کتیبه‌ها به دستور داریوش بزرگ و خشایارشاه حکاکی شده‌اند و مضمون آن‌ها به همتای زبان پارسی، بابلی و عیلامی نوشته شده‌است. هدف این کتیبه‌ها، ستایش اهورامزدا و نشان‌دادن اندیشه‌ها و باورهای قلبی شاهان هخامنشی به رهگذران بوده است.
- آبشار گنجنامه: این آبشار با ارتفاع ۱۲ متر در مسیر صعود به ارتفاعات کوه الوند و در پنج کیلومتری غرب همدان قرار دارد. آبشار گنجنامه دارای آب دائمی است و در تمام فصول سال جاری می‌باشد. وجود قندیل‌های یخی در فصل‌های سرد سال، زیبایی این آبشار را دوچندان می‌کند.
- دشت میشان: این دشت زیبا در دامنه‌های کوه الوند قرار دارد و در فصل بهار به دلیل طبیعت زیبا و گل‌های فراوان مقصد گردشگرانی محسوب می‌شود. آبشارهای فصلی زیبا نیز در این دشت دیده می‌شود.
- دره عباس‌آباد: این دره زیبا و شاداب در انتهای دشت میشان و در جنوب غرب شهر همدان واقع شده است. این منطقه با درختان بلند و زیبا، محلی آرام و دلپذیر برای گردشگران است.
با توجه به وجود این جاذبه‌های گردشگری، منطقه دهکده گنجنامه یکی از مقاصد پرطرفدار برای گردشگران و علاقمندان به طبیعت و تاریخ می‌باشد.
دشت میشان
دشت میشان یا میدان میشان در نزدیکی قله پرصلابت الوند واقع شده و با چشمه‌های آب خنک مشهور است. منطقه‌ای با چمنزار، گل‌های کوچک زردرنگ، و آب روان کنار آواز پرندگان که آرامش بی‌نظیری را به ارمغان می‌آورد. دشت میشان ارتفاعی حدود ۲,۷۰۰ متر از سطح دریا دارد و در گذشته عشایری که در دامنه شمالی الوند ییلاق داشتند، در این مکان چادر می‌زدند. امروزه این دشت مسطح برای استراحت و اتراق کوهنوردان مناسب است.
دشت میشان، جاذبه‌ای گردشگری محبوب در استان همدان، با تنوع جاذبه‌هایش مسافران را به خود جذب می‌کند. این دشت از چندین قسمت تشکیل شده است که هرکدام دارای جاذبه‌های منحصر به فردی هستند. در این دشت می‌توانید:
- کتیبه‌های باستانی گنجنامه را که دو کتیبه باستانی با نوشته‌های سه زبان پارسی باستان، عیلامی و بابلی نو در فاصله پنج کیلومتری غرب شهر همدان قرار دارند، ببینید.
- آبشار گنجنامه با ارتفاع ۱۲ متر را در کنار کتیبه‌ها مشاهده کنید که در فصل زمستان یخ می‌زند و در فصل بهار و تابستان، محلی ایده‌آل برای تفریحاتی همچون سنگ‌نوردی و آبشارنوردی است.
- کوهستان الوند با قله‌های شیب‌دار و مرتفع برای علاقمندان به کوهنوردی فراهم است.
- دره عباس‌آباد با درختان بلند و زیبا در انتهای دشت هزاررنگ میشان ارزش یک بازدید را دارد.
همچنین، دهکده گنجنامه با امکاناتی همچون رستوران، اقامتگاه، تله‌کابین، سورتمه ریلی، غار آکواریوم و شهربازی، تجربه‌ی لذت بخشی را برای گردشگران فراهم می‌کند. به طور کلی، بهار و تابستان بهترین زمان برای بازدید از دشت میشان است، هرچند که اوایل مهر تا اواسط آبان نیز فرصت خوبی برای بازدید از این منطقه را ارائه می‌دهد.
دره مراد بیگ
دره مرادبیگ در فاصله سه کیلومتری جنوب شهر همدان در استان همدان واقع شده است. این منطقه کوهستانی و سرسبز در دامنه کوه‌های الوند در جنوب غربی استان همدان قرار دارد و از شمال به شهر همدان، از شرق به روستای ابرو تفریجان، از غرب به روستای گنجنامه و شهرستانه و از جنوب به کوهستان الوند محدود می‌شود.
این دره با وسعتی حدود ۸۰۰ هکتار، به‌صورت شمالی-جنوبی کشیده شده و از غرب و شرق به ارتفاعات محدود می‌شود. در گذشته، به‌خاطر شرایط آب‌وهوایی مساعد، محلی مورد توجه حاکمان بوده و اولین سکونتگاه دره حدود ۷۰۰ تا ۸۰۰ سال پیش در دوران حکومت ایلخانیان شکل گرفته است.
این منطقه از نظر گردشگران به‌خاطر چشم‌انداز بی‌نظیر دو طرف دره، جذابیت خاصی دارد، اما متأسفانه به دلیل عدم برنامه‌ریزی مناسب، مشکلاتی مانند تخریب باغ‌ها و تغییر کاربری آن‌ها وجود دارد. همچنین، تردد موتورسواران در دل کوه و جابه‌جایی سنگ‌های کوه برای ساخت‌وسازها به تخریب طبیعت منطقه منجر شده است.
دره مرادبیگ، یک منطقه کوهستانی با چندین جاذبه دیدنی است. این منطقه در فاصله سه کیلومتری جنوب شهر همدان واقع شده و دارای تکه‌های برفی زیبا است. جاذبه‌های اصلی این منطقه شامل قلعه بهمن میرزا، عمارت بدیع‌الحکما، امامزاده پیر رحمان، رود آلوسجرد، چشمه، و مسیر پیاده‌روی به خانه ییلاقی‌ها هستند. همچنین، دره مرادبیگ دارای دیگر جاذبه‌های معروفی نیز می‌باشد از جمله: دره گرگ، دره غول، دره حاج احمد (جاحمد)، لژه، شرشرآب/ چرچرآب، گوشتخل دره، قلعه/ روستا سیلوار، قزله/ قزوله رود، حمام خرابه، محمود دره، قرق، کندوخانه، منبع، پیررحمان و دره بهشت می باشد.
به طور کلی چرا باید به همدان سفر کنیم؟
در این مطلب، علاوه بر اینکه درباره ی جاذبه‌های همدان صحبت کردیم، به شما پیشنهاد می دهیم که در سفر خود به همدان، لذت ببرید از تجربه ی مردمانه‌ی خوردن غذاهای محلی و خرید سوغاتی‌های این شهر. همچنین، اگر زمان سفرتان با جشنواره‌های مختلف همدان همزمان باشد، می‌توانید این رویدادهای جذاب را تجربه کنید، از جمله مراسم شیره پزان، جشنواره صنایع‌دستی در همدان، و جشنواره گردو در تویسرکان. به علاوه، می‌توانید انواع سوغاتی‌های محلی این شهر را مانند گردو، حلوای لوزی، حلوا زرده، کلوچه برساق، آب نبات قیچی، نان کماج، انگشت پیچ و نان چای به عنوان یادگاری از سفرتان تهیه کنید.
